Tweede Wereldoorlog en de bevrijding

Hallo opa en oma,

Opa, wil je nog eens wat vertellen over de oorlog in Mierlo, want daar wil ik graag wat meer over weten.
Natuurlijk meiske, dat wil ik graag doen. Ik weet het natuurlijk niet van mezelf want ik was toen nog niet geboren, maar ik weet nog wel heel goed wat mijn vader en moeder daarover vertelden. In Mierlo hadden we niet zoveel last van de oorlog, tenminste niet in het gewone dagelijkse leven. Het was ’s avonds wel donker, want de huizen moesten verduisterd worden. Weet je wat dat betekent?
Ja, opa, ik denk het wel. Was dat niet dat de ramen met papier moesten worden dichtgeplakt, zodat het licht niet naar buiten kon?
Precies, zo was dat. Het hoefde niet altijd met papier, maar het moest wel zo zijn dat het licht van buiten uit niet te zien was. Dat was vooral voor de vliegtuigen, dan konden de piloten ’s nachts niet zien dat er huizen stonden en wisten ze niet zo goed waar ze waren. Daardoor was het veel moeilijker om bombardementen uit te voeren. Er kwamen veel vliegtuigen over, zowel van de Duitsers als van de geallieerden.
Weet je wie de geallieerden waren, Emma? Ik denk dat ik dat weet opa, dat waren toch de Engelse en Amerikaanse soldaten?
Dat klopt, maar er waren zeker ook Canadese, Poolse en Australische soldaten bij.
Er zijn er toch ook veel doodgegaan in de oorlog, hè opa, want er ligt toch een speciaal kerkhof langs de weg naar Geldrop?
Precies Emma, op dat Engels Kerkhof liggen 665 soldaten begraven, bijna allemaal soldaten uit Groot-Brittannië, maar ook enkele Canadese en Australische jongens.  

Op het kerkhof ligt één Nederlandse soldaat. Hij heette Rinus Stönner en was lid van de Prinses Irene Brigade. Hij is gesneuveld bij de bevrijding van Oirschot.

Ook ligt er een Engelse soldaat begraven, die niet in de oorlog is omgekomen. Zijn naam is Lewis Tombs. Lewis is na de oorlog in Mierlo komen wonen en heeft jarenlang zorg gedragen voor het onderhoud van deze begraafplaats. Daarom is er voor hem een plekje gereserveerd bij zijn oude kameraden. Lewis was getrouwd met een Mierlose, Stien Louwers. Ook zij is begraven op deze erebegraafplaats. Dat is wel heel bijzonder want ze is één van de twee vrouwen die in Nederland op een militaire erebegraafplaats zijn begraven.
Zijn er dan geen vrouwen gesneuveld bij de gevechten, opa?
Jawel, meiske, er zijn er veel gesneuveld, maar als verzetsstrijder of gewoon als burger. Want in WOII waren er nog geen vrouwelijke soldaten die aan het front vochten. Nu is dat heel anders geworden.

We hadden het net over vliegtuigen. Weet je dat er op het Engelse Kerkhof ook een aantal soldaten liggen die samen in een Lancaster vliegtuig zaten, dat een stukje verderop in Limburg is neergestort? Dat vliegtuig kwam terug uit Duitsland, nadat het daar bommen had afgeworpen bij de plaats Bottrop. Daar stond een belangrijke fabriek waar brandstoffen voor de militaire voertuigen werd gemaakt. Het vliegtuig werd op de terugweg naar Engeland eerst beschoten door afweergeschut op de grond, maar dat liep goed af. In de buurt van Venray werd de Lancaster echter opgemerkt door een Duits vliegtuig en vervolgens neergeschoten. Het stortte neer vlakbij Venray.
Zijn die soldaten toen direct begraven op het Engels kerkhof, opa?
Neen, Emma, ze werden vaak pas later teruggevonden of langs de weg ergens in een tijdelijk graf gelegd. Andere zijn eerst op een gewoon kerkhof begraven. Pas na de oorlog zijn ze allemaal naar deze erebegraafplaats in Mierlo gebracht.

In eerste instantie lagen er naast het Engelse kerkhof ook nog zo’n 300 Duitse soldaten, maar die zijn later overgebracht naar een groot Duits Kerkhof bij IJsselstein.

Zijn er in Mierlo ook bommen gevallen, opa?
Jazeker, maar gelukkig niet zo heel veel. Aan het begin van de oorlog, eind mei 1940, werd door een Engelse bommenwerper een huis gebombardeerd in Mierlo-Hout aan de straat die nu  Houtse Parallelweg heet. Waarschijnlijk was de bom bedoeld voor de spoorlijn, maar het kan ook zijn dat specifiek een huis bedoeld was. Want er woonde in die buurt iemand die sympathiseerde met de Duitsers. In ieder geval werd het huis van een onschuldige burger getroffen. Bij dat bombardement kwamen vier mannen om het leven. Aan het einde van de oorlog was de spoorlijn in Mierlo-Hout nogmaals het doelwit van een bombardement, waarschijnlijk om een munitietransport te treffen. Ook nu troffen de bommen gewone huizen. Gelukkig vielen er geen doden.

Net na de oorlog is er in Mierlo bij de Wilhelminastraat ook nog een bom gevallen. We weten niet of dat een vergissing van de vliegtuigbemanning was of dat ze uit nood een bom moest lozen, maar daarbij zijn wel een man en een baby omgekomen.

Wat erg. Hoe oud was die baby, opa?
Ja, Emma, dat was heel erg, Die baby heette Toontje en hij was pas 10 maanden oud.

Er zijn ook wel leuke verhalen over de oorlogstijd. Zo was er een jong stel uit Mierlo; ze kenden elkaar al vanaf de lagere school kenden en ze wilden gaan trouwen. Toen brak de oorlog uit en werd het huwelijk steeds uitgesteld omdat de ouders dachten dat je beter niet in de oorlog kon trouwen. Ze gingen er vanuit dat de oorlog snel voorbij zou zijn. Uiteindelijk vonden ze het wachten te lang duren is het jonge stel bijna aan het einde van de oorlog toch nog getrouwd en kwam het allemaal goed.

Opa, waren er ook verzetsstrijders in Mierlo?
Die waren er zeker. Veel mensen hebben geprobeerd om het de bezetters moeilijk te maken. Ze hielpen onderduikers en zorgden ervoor dat de Duitsers mensen die opgepakt zouden worden voor de Arbeitseinsatz niet te pakken konden krijgen.
Wat was dat, Arbeitseinsatz?
 Dat betekende dat er vooral jonge mannen werden meegenomen naar Duitsland om daar te gaan werken in de fabrieken. Je moet weten dat ze daar veel mensen tekortkwamen, onder meer omdat de Duitse mannen soldaat waren geworden.

Verzetsmensen hebben ook geprobeerd om een overval op het Raadhuis in Mierlo te plegen. Jan van Vlerken was zo’n verzetsman. Hij had samen met Harry van Gestel uit Geldrop en nog een aantal mannen het plan gesmeed om in het Raadhuis het bevolkingsregister te vernietigen en voedselbonnen en persoonsbewijzen te stelen. Als het bevolkingsregister vernietigd was, kon de bezetter niet meer zien wie er allemaal in Mierlo woonde en kon hij dus ook geen jongens en mannen meer oppakken voor de Arbeitseinsatz. Op de avond van vrijdag 11 februari 1944 vond de inbraak in het Raadhuis plaats, maar de mannen konden de kluis waarin de papieren lagen niet openkrijgen. Ze probeerden een gat in de muur van de kluis te maken, om zo in de kluis brand te stichten. Maar ook dat lukte niet. Toen ze dachten dat ze ontdekt waren, hebben ze nog geprobeerd in het gebouw brand te stichten zodat het Raadhuis en haar inhoud zwaar beschadigd zouden raken. Er ontstond wel brand, maar helaas voor hen ging het vuur snel weer uit. De overval was toch een beetje mislukt. De mannen hadden, geloof ik, wel een schrijfmachine en briefpapier meegenomen, maar daar was het eigenlijk niet om begonnen.

Opa, ik heb op school gehoord dat de Duitsers de klokken uit de kerktoren van Mierlo-Hout hebben weggehaald, maar die in Mierlo hebben laten hangen. Weet jij daar iets van?
Tja, Emma, dat is ook weer een bijzonder verhaal. De Duitsers hadden het brons van  kerkklokken nodig om kanonnen van te maken. Daarom had Arthur Seyss-Inquart, de Duitse Rijkscommissaris voor Nederland, besloten om alle kerkklokken te verzamelen en te laten omsmelten, zoals dat ook gebeurd was met de klokken uit de kerken in Duitsland. Dat gebeurde in 1942. Gelukkig hadden de klokken van de Heilige Luciakerk intussen een monumentenstatus gekregen. Het kerkbestuur van Mierlo had de Nederlandse overheid daar in 1940 om gevraagd. De klokken die er hingen, waren van 1414 en 1464, dus al heel oud. Ze waren van goede kwaliteit en waren gegoten door een bekende klokkengieter, Jan van Venlo. Die klokken kregen daarom een zogenaamd M-keurmerk (van Monumentaal), met daarbij een verklaring waarin gevraagd werd om die klokken ongemoeid te laten. En dat deden de Duitsers. De klokken in Mierlo-Hout hadden de M-status niet, ze waren ook nog niet zo oud, ze waren pas in 1906 in de toren gehangen. Daarom zijn die wel in beslag genomen. In 1949 kreeg Mierlo-Hout weer klokken in de toren. Wist je trouwens dat de klokken in de kerktorens ook een naam hebben? Die in Mierlo-Hout hebben de namen Lucia, Pius en Maria. De oude klok (uit 1414) in Mierlo heet ook Maria. De andere klok uit 1464 is in 1953 omgesmolten tot twee nieuwe klokken omdat de oude klok gebarsten was. De nieuwe klokken heten Lucia en Josef.

Dat zijn wel spannende verhalen, opa. Fijn dat je dat allemaal nog weet.
Ja, Emma, goed dat ik het nog weet. Fijn is het misschien allemaal niet. Wist je dat de grootste oorlogsramp in Mierlo eigenlijk pas na de bevrijding heeft plaatsgevonden?
Hoezo, na de bevrijding? Waren er dan nog soldaten hier?
Mierlo werd bevrijd op 19 september, toen Amerikaanse en Engelse soldaten in het dorp aankwamen. Voor de mensen die er woonden, was het feest. Stoelen werden buitengezet en slingers werden in de bomen opgehangen.
Weet je wat voor veel mensen het meest opvallend was?
Neen, opa, vertel het maar.
Dat was het horen lopen van de soldaten. De Duitse soldaten hadden laarzen met harde zolen en die maakten veel lawaai als voorbij kwamen gelopen. De Amerikanen hadden laarzen met rubberzolen en die hoorde je bijna niet.

Er is een filmpje gemaakt over de bevrijding van de regio in 1944. Dat filmpje kan je hieronder zien.

De Amerikanen en Engelsen trokken op tot bij Mierlo-Hout. Voor de spoorweg werden ze tegengehouden door de Duitsers. Er werd hevig gevochten en de geallieerden moesten zich terugtrekken in de richting van Geldrop. Mierlo was toen weer in Duitse handen. Een leuk verhaaltje hoorde ik van Leo Lenssen. Zijn vader, Michel, was in de tuin aan de Kerkstraat aan het werk toen buren voorbij kwamen die vertelden dat de Engelsen in Mierlo waren. Michel ging direct naar binnen om de Nederlandse vlag van de zolder te halen. Hij hing hem aan een grote stok voor het huis en ging weer verder in de tuin. Even later kwamen diezelfde buren weer langs en ze riepen: “Michel, haal die vlag maar weer binnen, want de Duitsers zijn weer terug.” Het feest was over, maar gelukkig werd Mierlo-Dorp op 21 september opnieuw bevrijd.

Maar, Emma, ik zou je vertellen over het ongeluk dat toen gebeurde. De Engelse soldaten trokken op naar Helmond, weer via Mierlo-Hout. Bij de spoorwegovergang ondervonden ze andermaal forse tegenstand van de Duitsers. Ze werden teruggedrongen naar Mierlo. De Duitsers leken van plan te zijn om de brug bij Mierlo-Dorp in de Geldropseweg over het Eindhovensch Kanaal op te blazen. Dat is die brug op die dikke betonnen palen. Die is uiteindelijk niet opgeblazen, maar er werd wel over en weer geschoten, vanaf ongeveer waar nu het Molenplein ligt en vanaf het Oudven richting Mierlo-Hout. De Duitsers schoten ook terug. De mensen die woonden in het gebied dat Den Brand heette (dat lag net over het kanaal aan de linkerkant van de Geldropseweg) trokken zich terug in hun schuilkelders. Nu waren dat niet van die stevige betonnen kelders die je nu wel eens ziet, maar meer gaten in de grond met een aarden wal er omheen en een gammel dak erboven. In één van die schuilkelders zaten mensen van verschillende families bij elkaar. Door een ongelukkig toeval is er een granaat in die schuilkelder terecht gekomen, met vreselijke gevolgen. Alle mensen in die kelder kwamen om het leven en in de buurt ook nog een paar anderen. In totaal zijn die dag 13 mensen door dat geweld gestorven, van wie 7 mensen uit één gezin, de familie Sloots. Vader, moeder, twee dochters van 19 en 16 jaar en drie zoontjes van 13, 12 en 9 jaar overleden.

Alleen de oudste zoon, de 18-jarige Frans, overleefde de ramp omdat hij op dat moment niet in Mierlo was. Hij zat ondergedoken in Zeist, om uit handen van de Duitsers te blijven. Hij wist niet wat er in Mierlo gebeurd was, hij hoorde het pas maanden later toen hij weer ‘thuis’ kwam. Zijn ouders en zusjes en broertjes lagen begraven op het kerkhof in Mierlo.De graven van toen die zijn er niet meer, maar op het kerkhof ligt nog wel het nieuwe graf voor de familie Sloots. Het ligt aan de voorkant van de calvarieberg, links van het pleintje.
Zullen we daar binnenkort eens naar gaan kijken?

Graag opa, en kunnen we dan ook in de kerktoren naar de klokken gaan kijken?
Dat gaan we proberen, Emma, maar dan moet de kerk natuurlijk wel open zijn. We wandelen dan ook meteen naar het bevrijdingsmonument tegenover het Oude Raadhuis. Dat staat er om te gedenken dat we al meer dan 75 jaar geen oorlog hebben gehad in ons land en om de herinnering aan de mensen die tijdens de oorlog gestorven zijn, onder wie de onschuldige burgerslachtoffers van Mierlo, levend te houden.

Weet je nog Emma, dat in 2019, toen we 75-jaar bevrijding van Mierlo mochten vieren de plaquette onthuld is en dat er toen een hele colonne met militaire voertuigen door Mierlo trok?
Ja, opa, dat weet ik nog heel goed en op YouTube staat daar een filmpje van.